O Užicu i užičkom kraju

Područje Zlatiborskog okruga obuhvata površinu od 6.172 km² u jugozapadnom delu Srbije, na tromeđi Srbije, Crne Gore i Republike Srpske. U ovom brdsko-planinskom području u kome šume i šumsko zemljište čine 40%, a poljoprivredno zemljište 54% ukupne površine, bogatom rudama, rekama, drvnim potencijalom i izvanrednim prirodnim lepotama, razvijeni su planinski i seoski turizam, stočarstvo i voćarstvo, lov i ribolov, kao i tradicionalna proizvodnja mlečnih proizvoda i sušenog mesa. U seoskim područjima regiona tradicionalno se neguje i razvija domaća radinost.

0-u

Grad Užice (411 m.n.v.) nalazi se u jugozapadnom delu Srbije, u dolini reke Đetinje. Prostire se na površini od 666,7 km² i broji oko 82723 stanovnika. To je privredni, administrativni, zdravstveni i kulturni centar okruga koji obuhvata deset opština: Arilje, Bajinu Baštu, Kosjerić, Novu Varoš, Požegu, Priboj, Prijepolje, Čajetinu, Sjenicu i Užice.

Davne 1537. godine, u selu Vrutci, nedaleko od Užica, završeno je štampanje Četvorojevanjđelja, prve štampane knjige na tlu tadašnje Srbije. Monah Teodosije i njegova sabraća u manastiru Rujno ostavili su trajan spomenik srpske pismenosti, samo osam decenija posle Gutenbergovog otkrića pokretnih slova koje je otvorilo novu eru u razmeni poruka među ljudima. Taj podvig rujanskih monaha simboličan je početak priče o Užicu, njegovom istorijskom i ovovremenom trajanju, koja je sada prisutna i na svetskoj računarskoj mreži svakome ko je zainteresovan za naš grad i njegovo kulturno i istorijsko nasleđe.

Prvi pouzdan pomen grada Užica nađen je u jednom dokumentu iz Dubrovačkog arhiva od 9. oktobra 1329. godine, u jednoj zadužnici iz dubrovačke kancelarije, mada neki istoričari prepoznaju Užice u Povelji cara Vasilija II iz 1020.godine, gde se u spisku mesta Beogradske episkopije pominje naselje pod imenom Omcon. Tragovi ljudskog života otkriveni na više lokacija u ovom kraju potiču još iz doba neolita (5.500 g.p.n.e.). Za Užice se tvrdi da je naselje keltskog porekla, staro oko 20 vekova. I iz rimskog i vizantijskog perioda ovde su pronađeni tragovi razvijenih naselja.

uzice (65)

U srednjovekovnoj Srbiji, za vreme vladavine Nemanjića (12-14.v.), u ovom kraju su bile poznate velikaške porodice Rastislaića, Vojinovića i Altomanovića. Moćnog Nikolu Altomanovića srušio je knez Lazar, uz pomoć bosanskog kralja Tvrtka, oko 1373. godine. Posle pada Srbije pod tursku vlast 1459. godine, Užice se u turskim zemljišnim knjigama pominje kao selo 1476. godine, ali u 16.veku doživljava brz uspon. Kada ga je 1664. godine posetio turski putopisac Evlija Čelebija imalo je odlike razvijenog grada sa oko 5000 kuća i 15000 stanovnika.

Već u 16. veku Užice je bilo središte nahije i kadiluka, sa stalnom dubrovačkom kolonijom, a tokom 17. veka postaje značajno zanatsko i kulturno središte. U vreme austro-ugarskih ratova, krajem 17. i u toku 18. veka, grad postaje velika vojna baza, a u vreme Prvog srpskog ustanka značajno vojno-strategijsko mesto. Srpski ustanici su 1805. godine oslobodili Užice. Grad je ponovo pao pod tursku vlast 1813. godine i ostao sve do 1862. godine, kada je, posle velikog požara i proterivanja Turaka, konačno oslobođen.

U Užicu su prva redovna škola i gimnazija počele sa radom 1839. godine, pošta – 1841., bolnica – 1853., čitalište – 1856. Od 1866. Užice se svrstava među varoši u Srbiji. Generalni regulacioni plan završen je 1891.godine, struja je uvedena 1900. godine, a telefon 1904. godine. U leto 1912. Užice je prugom povezano sa Beogradom, što je kao posledicu imalo razvijeno zanatstvo i trgovinu.

uzice (24)

Tokom 19. veka u Užice se doseljava novo stanovništvo iz Sandžaka, Hercegovine i Crne Gore. U periodu II svetskog rata 1941.-1945. godine, Užice je bilo središte značajnih istorijskih događaja. Posle II svetskog rata Užice postaje privredno, administrativno, zdravstveno i kulturno središte Užičkog kraja.

Užice ima povoljan turističko-geografski položaj što omogućava da se uvrsti u red tranzitnih turističkih centara Jugoslavije. Kroz Užice prolazi pruga Beograd – Bar, kao i magistralni putevi koji vode u pravcu Republike Srpske, Bosne, Crnogorskog primorja, zatim prema Beogradu, Čačku, Kraljevu, Nišu. U neposrednoj blizini je aerodrom na Ponikvama, 18 km udaljen od grada, kao i afirmisani turistički centri: Zlatibor, Tara, Zlatar, Perućac, Golija kao i poznate spomeničke vrednosti u Prijepolju, Priboju, Uvcu, Arilju, Karanu, Potpeću, Rači.

Svojim položajem, nadmorskom visinom, raznovrsnošću pejzaža, oblika reljefa, biljnog sveta, hidrografskih objekata, klimom, teritorija Grada Užica predstavlja jedinstven prirodni kompleks za razvoj turizma.

Užice je moderan grad koji ima škole, fakultet, naučne ustanove, pozorište, muzej, galeriju, biblioteke i druge ustanove. Raspolaže i sa značajnim ekonomskim, agroindustrijskim i industrijskim kapacitetima.

Užice poseduje i raznovrsne prirodne i spomeničke potencijale za razvoj turizma od kojih izdvajamo sledeće :

Bela crkva – nalazi se u selu Karanu, 16 km severo-istočno od Užica. Građena je i ikonopisana između 1340 – 1342. godine. Zadužbina je Župana Petra Brajana. Vredne freske su Župana Brajana i njegove porodice, članova vladarske loze Nemanjića, popa Medoša i Bogorodice Trojeručice u zidnom ikonostasu. Pripada tipu spomenika Raške škole.

karan bela crkva 9139

Užički stari grad – nastao je u srednjem veku, a prvi put se pominje 1373. u vreme feudalne vladavine Nikole Altomanovića. U 17. veku kraće vreme su ga držali Austrijanci, a zatim ga opet osvojili Turci i sa manjim prekidima ostali ovde do 1862. Vršene su određene restauracije i on se sada koristi za održavanje raznih kulturnih manifestacija.

Capture8888

Crkva svetog Marka – smeštena je u starom delu grada, na Carini. Sagrađena je 1721. Uz crkvu je 1890. podignut zvonik od drveta, visine 18 metara. U crkvi se nalazi zbirka ikona i gravura iz XVII – XIX veka., kao i predmeti primenjene umetnosti, posebno radovi užičkih kujundžija.

uzice (124)

Crkva svetog Đorđa – današnja saborna crkva građena je od 1842 – 1844. Svodove i ikonostas su slikali značajni slikari Dimitrije Posinković i Milija Marković.

1280px-Uzice_23.avgust_2009_004

Narodni muzej – smešten je u zgradama memorijalnog karaktera koje su u vremenu Užičke republike bile sedište Vrhovnog štaba NOPOJ-a, CK KPJ, partizanske fabrike oružja i municije. U ovom prostoru smeštene su i stalne muzejske postavke “Ustanak u Jugoslaviji 1941.” i postavka zavičajnog karaktera koja pokazuje nastanak i razvoj užičkog kraja od praistorije do današnjih dana. Muzej raspolaže sa oko 80.000 eksponata iz arheologije, etnologije, istorije, istorije umetnosti, numizmatike, fondom arhivske građe i rukopisa.

muz

Jokanovića kuća – poznata pod nazivom “Pecara” jedna je od retkih sačuvanih reprezentativnih kuća XIX veka, ne samo u Užicu već i u široj okolini. Zbog naglašenih etnografskih karakteristika, tj. odlika gradnje tipičnog narodnog graditeljstva koje je cvetalo u onom vremenu, objekat je proglašen za kulturno dobro – etnofrafski spomenik kulture. Danas se u Jokanovića kući nalazi stalna muzejska postavka na temu “Gradska kuća u Užicu u XIX i početkom XX veka “.

Jokanovica

Spomenik “Kadinjača” – nalazi se na 14-om kilometru zapadno od Užica, na putu gde se dodiruju obronci Tare i Jelove Gore, na visoravni od 800 m n.v. Posvećen je borcima Radničkog bataljona koji su herojski poginuli na brdu Kadinjača 29.11.1941. braneći odstupnicu Glavnom štabu, partizanskim odredima i bolnici.

_MG_6494

Potpećka pećina – nalazi se u selu Potpeć, 14 km od Užica, u severnom podnožju Drežničke gradine (932 m n.v.). Ulaz je monumentalnih dimenzija, u obliku potkovice. To je najveći pećinski ulaz u Srbiji. Ukupna dužina pećine je 555 m, a dužina turističke staze je 800 m. Temperatura vazduha je 9-10° C, relativna vlažnost vazduha je 95 %.

potpeckapecina (30)

Muzički folklor, narodna nošnja, kulinarski specijaliteti kao i etnografski turistički motivi interesantni su za domaće i strane posetioce. Organizuje se veliki broj priredbi na kojima se posetiocima pokazuje bogatstvo narodnog stvaralaštva našeg kraja. Svake godine, u prvoj polovini novembra, u Užicu se održava najznačajniji Jugoslovenski pozorišni festival koji okuplja najbolje pozorišne predstave iz godišnje produkcije ex-jugoslovenskih pozorišta.